تاریخ می‌گوید دارالفنون اولین دانشگاه در تاریخ مدرن ایران بوده است و دانشگاه تهران اولین دانشگاه مدرن ایران. ایده‌ی ایجاد مرکزی برای آموزش عالی در ایران و به تعبیر دیگر دانشگاه، اولین بار با تاسیس دارالفنون در سال ۱۲۳۰ خورشیدی با رشته‌های مهندسی، داروسازی، طب و جراحی، توپخانه، پیاده‌نظام، سواره‌نظام و معدن شناسی به همت میرزا تقی‌خان امیرکبیر عملی شد. سال‌ها بعد در سال ۱۳۰۷ دکتر محمود حسابی پیشنهاد راه اندازی مرکزی جامع برای همه یا اغلب دانش‌ها را با وزیر وقت فرهنگ، دکتر علی اصغر حکمت در میان گذاشت و در نهایت در هشتم خرداد ۱۳۱۳ طرح ساخت این دانشگاه به تصویب رسید.
پیش از تصویب این طرح، در بهمن ۱۳۱۲ در جلسه‌ی هیات دولت دکتر فروغی شروع به توصیف آبادانی تازه‌ی تهران کرده بود و علی‌اصغر حکمت با اشاره به این که این شهر زیبا تنها اشکالی که دارد نداشتن دانشگاه است، موضوع ساخت دانشگاه را به جریان انداخته بود. در همان جلسه علی‌اکبر داور، وزیر مالیه بودجه‌ای ۲۵۰ هزار تومانی به وزارت معارف داد تا زمین مناسبی را برای ساخت دانشگاه تهران پیدا کنند.
حکمت فردای همان روز آندره گدار فرانسوی را احضار کرد و از او خواست زمین مناسب ساخت دانشگاه تهران را انتخاب کنند. گدار دو زمین بهجت‌آباد و اطراف جلالیه را برای ساخت دانشگاه پیشنهاد کرد و در نهایت جلالیه برای ساخت دانشگاه انتخاب شد. در مراسمی رسمی پهلوی اول کلنگ ساخت دانشگاه تهران را در ۱۵ بهمن ۱۳۱۳ بر زمین زد و دانشگاه تهران با ادغام موسسه‌های دارالفنون، مدرسه‌ی علوم سیاسی، طب، مدرسه عالی فلاحت، مدرسه‌ی صنایع و هنر، مدرسه‌ی عالی معماری و دانشسرای عالی در ۲۴ اسفند ۱۳۱۳ کارش را آغاز کرد. دانشکده‌ی طب و دانشکده‌ی علوم سیاسی و دانشکده‌ی معقول ومنقول که بعدها به دانشکده‌ی الهیات و ادبیات وعلوم انسانی تقسیم شد، اولین دانشکده‌هایی این دانشگاه بودند. مسجد دانشگاه تهران هم سال‌ها بعد با طراحی عبدالعزیز فرمانفرماییان ساخته شد.