مکتبخانههای آخوندباجی زیر نظر عاقله‌زنی اداره می‌شد و کودکان بین چهار تا هفت سال در آن سوره‌های کوچک قرآن، شرعیات و الفبا را می‌آموختند. همچنین کتاب‌های دیگری هم خوانده می‌شد که برحسب زمان و مکان و نوع مکتب‌خانه‌ها و دانش‌آموزان متفاوت بود. گزینش کتاب از روی قاعده‌ی معینی نبود و نیرو و استعداد کودک با آسانی و دشواری محتوای کتاب در نظر گرفته نمی‌شد. مکتبخانههای عمومی هم در بیشتر شهرها و بعضی از روستاها دایر بودند و بیشتردانش‌آموزان آن را طبقات متوسط جامعه تشکیل می‌دادند. افراد ثروتمند و بزرگان فرزندان خود را به مکتبخانههای خصوصی می‌فرستادند و برخی هم در منزل از معلم سرخانه جهت آموزش کودکانشان کمک می‌گرفتند. ورق بزنید و عکس‌های این مدرسه‌ها و مکتبخانههای تهران قدیم را تماشا کنید:
عکس اول: دانش‌آموزان یک مدرسه‌ی ابتدایی در اواخر دوره‌ی قارجاریه در حال انجام دادن حرکات ورزشی
عکس دوم: چوب و فلک در مکتبخانههای قدیم
عکس سوم: محصلان و معلمان مدرسه ابتدایی روسی و ایرانی «نوروز» در زمان مظفرالدین‌شاه
عکس چهارم: دانش‌آموزان و معلمان یک مکتبخانه
عکس پنجم: کلاس درس دوره‌ی پهلوی
عکس ششم: آموزگاران و دانش‌آموزان مدرسه‌ی ادب تهران
عکس هفتم: یکی از مکتبخانههای تهران در سال ۱۲۹۱ شمسی
عکس هشتم: کلاس درس ریاضی یکی از مدارس ابتدایی در اواخر دوره‌ی قاجاریه
عکس نهم: یکی از مکتبخانههای خانگی
عکس دهم: کلاس درس در اواخر دوره‌ی قاجار