به گزارش روابط عمومی باغ کتاب، برنامه «چهارشنبه‌های تهران» که چهارشنبه شب هر هفته با موضوع هویت شناسی محله‌های قدیمی پایتخت در باغ کتاب تهران برگزار می‌شود، این هفته هم با اجرای احسان رضایی، نویسنده و کارشناس حوزه کتاب برگزار شد و به هویت‌شناسی بقعه «امامزاده صالح(ع)» و محله تجریش اختصاص یافت.
بقعه‌ای در منطقه ییلاقی
برنامه این هفته با سخنرانی محمد میرزاخانی، کارشناس حوزه میراث فرهنگی درباره بقعه امامزاده صالح(ع) در نوشته‌های دوره قاجار شروع شد. میرزاخانی با اشاره به متن سفرنامه‌های دوران قاجار گفت: «در سفرنامه خارجی‌هایی که به تهران می‌آمدند بارها به وجود اماکن مذهبی در پایتخت ایران اشاره شده، اما کمتر درباره امامزاده صالح(ع) نوشته‌اند. درباره حرم حضرت عبدالعظیم(ع) در ری بسیار نوشته شده و این موضوع نشان می‌دهد جنبه تاریخی حرم حضرت عبدالعظیم(ع) غالب بوده است. در واقع خارجی‌ها برای تماشای بناهای تاریخی ری به این محل می‌رفتند در حالیکه بقعه امامزاده صالح(ع) در منطقه ییلاقی تجریش بوده و کمتر کسی برای تحقیق و پژوهش‌های تاریخی به این محل می‌رفته است.» میرزاخانی اهمیت موضوع «مکان رویداد» نزد ایرانی‌ها و توریست‌ها را دلیل مهجور ماندن بقعه امامزاده صالح(ع) در دوره قاجار دانست و ادامه داد: «در یکی از روزنامه‌های دوران قاجار که به سال 1290 است نوشته شده که جسد فخرالدوله، عمه ناصرالدین شاه برای نگهداری موقت و انتقال به عتبات عالیات در امامزاده صالح(ع) نگهداری می‌شود یا در توصیف‌های دوره قاجار بارها مکان‌هایی که شکارگاه شاه بوده نوشته شده و این موضوع نشان از اهمیت مقوله «مکان، رویداد» در دوره‌های مختلف تاریخی داشته است.»
قرارمان سر پل تجریش
بخشی دیگر از برنامه به پخش مستند«صالح شمیران» اختصاص داشت. بعد از پخش این مستند، بابک مینایی سازنده آن به یکی از رسم‌های جالب تهرانی‌های قدیم که در حوالی تجریش به جا می‌آوردند پرداخت و گفت: «در تحقیقاتی که برای ساخت مستند انجام دادیم به سرنخ‌های جالبی درباره محله تجریش رسیدیم که یکی از آنها قول و قرارهای عجیب در محلی به نام سر پل تجریش است که بارها در فیلم‌های فارسی هم از آن نام برده شده است. رسم بوده که تهرانی‌ها بعد از ازدواج باید سر پل تجریش می‌رفتند و پایکوبی می‌کردند. رفتن به سر پل تجریش و برپایی جشن و پایکوبی هر چند مختصر، یکی از آداب تهرانی‌های قدیم بوده است.» مینایی درباره قداست بقعه امامزاده صالح(ع) برای قدیمی‌های تهران هم گفت: «در سال‌های دور جسد برخی افراد به خصوص افراد سرشناس را به طور موقت در امامزاده‌ها نگه می‌داشتند و همانطور که در روایت‌ها آمده، امامزاده صالح(ع) هم محلی بوده که برخی خانواده‌ها جسد بزرگان خاندان خود را به رسم امانت به متولیان می‌سپردند. از این رو بقعه امامزاده صالح(ع) هم یک «مکان رویداد» مهم و محل نگهداری موقت جسد بسیاری از افراد سرشناس بوده است.»
اهمیت تاریخی امامزاده‌ها
در ادامه برنامه هم رضا مختاری، روزنامه نگار به مناسبت تولد امام رضا(ع) داستان کوتاه «نام تو ماه» را خواند و با معرفی کتابی درباره تاریخ‌نگاری امامزاده‌های تهران گفت: «کتاب مجموعه امامزاده‌های تهران به نسب‌شناسی امامزاده‌ها و آداب و رسوم‌هایی که در امامزاده‌ها به جا می‌آمد اختصاص دارد و این کتاب را نشر شهر منتشر کرده است. آنطور که در کتب قدیمی آمده، امامزاده‌ها علاوه بر اینکه بازتابنده باورهای مذهبی مردم بوده‌اند، اهمیت معماری هم داشته‌اند و همواره منابع ارزشمندی برای تهران‌شناسی به شمار می‌روند. نکته دیگر اینکه مکالمات مردم در امامزاده‌ها اهمیت روانشناختی دارد. افرادی که برای زیارت یا ادای نذر به امامزاده صالح(ع) و سایر امامزاده‌ها می‌رفتند دیالوگ خاصی را برقرار می‌کردند که از دیدگاه روانشناسی نوعی تخلیه روانی بوده است.»
پیوند عجیب تهران با شمیران
سینا دادخواه، نویسنده جوان کتاب «یوسف آباد خیابان 33» هم درباره ادغام تدریجی شمیران با تهران گفت: «پیوستن تهران و شمیران به یکدیگر مهم‌ترین اتفاقی است که به لحاظ اقلیمی در تهران رخ داده و این اتفاق تا 80 سال قبل برای اهالی تهران قابل باور نبود. اینکه تهران و شمیران چگونه در هم ادغام شدند یک معما و علامت سئوال بزرگ است چرا که منابع طبیعی و تپه‌های بسیاری در مسیر آنها بوده و دو اقلیم و فرهنگ کاملا متفاوت داشته‌اند. شمیران دهستانی بوده که جزو ری نبوده و جغرافیای مشخص‌تری به نام قصران داشته است. قصران ولایت بزرگتری است که از طالقان تا دماوند ادامه داشته و تحت حکمرانی ری نبوده است و فاصله بین تهران و ری با شمیران تپه‌های پرتعداد بوده. از طرفی امامزاده صالح(ع) در تجریش همانقدر اهمیت داشته که امامزاده داوود(ع) در قصران مهم بوده است.»
مهریه جالب عروس تجریشی
خاطره‌گویی عباس صالحی، یکی از قدیمی‌ترین کسبه بازار تجریش هم حسن ختام برنامه این هفته بود. صالحی که کلکسیونی از عکس‌ها و اسناد قدیمی مربوط به تجریش و امامزاده صالح(ع) را دارد گفت: «از زمان احمد شاه قاجار تاکنون وقایع تاریخی زیادی حول تجریش رخ داده که مدارک و اسناد بیشتر آنها را در اختیار دارم. وقتی انقلاب پیروز شد به رودخانه‌های اطراف تجریش می‌رفتم و عکس‌ها و اسنادی که رجال ممکلت به داخل رودخانه می‌ریختند را جمع می‌کردم. مجموعه این اسناد و مدارک به یک کلکسیون تاریخی بدل شده و حالا آنها را در اختیار تهرانشناس‌ها و مردم عادی قرار می‌دهم.» کاسب قدیمی بازار تجریش ادامه داد: «در اسنادی که من در اختیار دارم و به امامزاده صالح(ع) مربوط می‌شود آمده است؛ پولی که در امامزاده جمع می‌شود صرف تهیه جهیزیه، لحاف و تشک، خاک ذغال و گندم برای فقرا شود. یک عقد نامه قدیمی هم دارم که سند ساده زیستی اهالی تجریش در 120 سال قبل بوده است. در این عقدنامه عنوان شده که مهریه عروس 5 خروار هیزم، سه من گندم و سفر امامزاده داوود(ع) با قاطر است.»