به گزارش روابط عمومی باغ کتاب، مراسم اختتامیه هفتمین جشنواره قلم زرین در روز ولادت حضرت معصومه(س) و با انتخاب برترین‌های حوزه نشر در باغ کتاب تهران برگزار شد. انجمن قلم ایران که هر سال میزبانی این مراسم را بر عهده دارد بنا بر سنت دیرینه‌اش از یک پیشکسوت اهل قلم تجلیل می‌کند و امسال هم قرعه به نام غلامعلی حداد عادل افتاد که به پاس چندین دهه تلاش و فعالیت در این عرصه مورد تجلیل و تقدیر قرار بگیرد.
یک رسم پسندیده
ذر ابتدای مراسم اختتامیه هفتمین جشنواره قلم زرین که با حضور جمعی از اصحاب قلم برگزار شد، محسن پرویز، رییس انجمن قلم ایران با اشاره به برگزاری بدون وقفه جشنواره قلم زرین گفت: «انمن قلم ایران از سال‌های گذشته دو برنامه در طول سال تدارک دیده بود؛ یکی تجلیل پیشکسوتان اهل قلم که از سال 1381 آغاز شد و دیگری برپایی جشنواره قلم زرین. جشنواره هم ابتدا شامل سه رشته شعر، داستان و پژوهش ادبی بود اما چند سال است که به توصیه هیات داوران، دو رشته شعر کودکان و داستان کودکان را اضافه کردیم و هم اکنون 5 رشته در جشنواره قلم زرین داوری می‌شود.» دکتر پرویز درباره سنت پسندیده تجلیل پیشکسوتان اهل قلم که هر سال در حاشیه این جشنواره برگزار می‌شود گفت: «انجمن اهل قلم ایران طبق روال گذشته از پیشکسوتان عضو انجمن تجلیل می‌کند. در دوره‌های قبل هم از چهره‌های شاخص ادبی از جمله حمید سبزواری، نصرالله مردانی، محمدرضا سرشار، عباس براتی‌پور، فیروز زنوزی جلالی و زنده‌یاد فرج الله سلحشور تجلیل شد اما به واسطه کمبود بودجه و برای اینکه چنین سنتی به فراموشی سپرده نشود، تجلیل پیشکسوتان را با مراسم اختتامیه و اهدای جوایز قلم زرین ادغام کردیم. امسال هم این توفیق حاصل شده که از دکتر غلامعلی حداد عادل به پاس یک عمر فعالیت ادبی تجلیل کنیم.»
مردی برای تمام فصول
در ادامه مراسم رحیم مخدومی، دبیر هفتمین جشنوراه قلم زرین، بیانیه اختتامیه جشنواره را قراِئت کرد که بخشی از آن به گلایه از عدم ارسال آثار فاخر به بخش‌هایی از جشنواره امسال اختصاص داشت. با پخش کلیپی متناسب با حال و هوای جشنواره که به تجلیل دکتر حداد عادل مربوط می‌شد، نوبت به استاد فتح‌الله مجتبایی، نویسنده و مترجم پیشکسوت و عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی رسید تا درباره فعالیت‌های ادبی و فرهنگی دکتر حداد عادل در چند دهه اخیر صحبت کند. استاد مجتبایی صحبت‌هایش را با اشاره به اهمیت مراقبت از زبان فارسی شروع کرد و گفت: «حساب فرهنگ و ادب و زبان از دیگر عناصر اجتماعی ما جداست و باید برای نگهداشت آن هزینه کنیم. از هزاره دوم پیش از میلاد نام ایران را به عنوان پرشین می‌شناسند و دارای حرمت و احترام و اهمیت فرهنگی بوده است. پس نباید انتظار داشته باشیم چنین فرهنگ کهنی برای ما درآمد بیاورد بلکه باید برایش هزینه کنیم و در نگهداشت و بزرگداشت آن بکوشیم.» عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه به جایگاه دکتر حداد عادل بین اهالی قلم اشاره کرد و گفت: «حدود 50 سال است که با دکتر حداد عادل رابطه دوستانه دارم و از همان ابتدا او را اهل فرهنگ و ادب دیدم و تحت تاثیر فروتنی و افتادگی ایشان بودم. ما در دانشکده ادبیات با هم آشنا شدیم و 20 سال است در فرهنگستان زبان و ادب فارسی با هم کار می‌کنیم. ایشان از همان دوره جوانی حسن خلق و فروتنی داشت و رگه‌های عمیق انسانیت در وجودش بود که خیلی‌ها این خصایل را به سوابق دینی خانواده ایشان و تعلیمات دینی که در خانواده آموخته بود مرتبط می‌دانستند. استاد یحیی مهدوی، استاد برجسته فلسفه یکی از کسانی بود که می‌گفت حداد عادل که آن موقع دانشجوی کارشناسی ارشد فیزیک بود باید به دانشگاه تهران بیاید و فلسفه بخواند، چرا که معتقد بود فیزیک مادر فلسفه است. افراد می‌توانند وجوه شخصیتی مختلفی داشته باشند و شخصیتی مثل دکتر حداد عادل را باید با همین استدلال بشناسیم. همانطور که ملک الشعرای بهار، شاعر و محقق بود اما در امور سیاسی و اجتماعی هم دخالت داشت یا سهراب سپهری که در ابتدا او را به عنوان شاعر شناختم اما بعدها نقاشی‌هایش را دیدم و تابلوهایش به میلیون‌ها تومان فروخته شد. من حداد عادل را به عنوان اهل قلم، استاد دانشگاه، دانشجوی ممتاز فلسفه و به عنوان ادیب و شاعر و دوستدار فرهنگ و ادب فارسی می‌شناسم.»
خاطره‌گویی با شعرخوانی
فاضل نظری، شاعر و رییس کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، یکی دیگر از مدعوین مراسم تجلیل دکتر غلامعلی حداد عادل بود. فاضل نظری درباره شیوه منحصر به فرد حداد عادل در ترجمه شعر صحبت کرد و گفت: «دوست داشتم در یک فرصت مناسب درباره ترجمه شعر به شعری که دکتر حداد عادل انجام داده صحبت کنم اما به این خلاصه بسنده می‌کنم که در ترجمه‌های ایشان خبری از تحریف متن نیست و انگار که متن، نعل به نعل از نظر لفظی تطابق دارد. خیلی‌ها معتقدند هیچ ترجمه‌ای نیست که ترجمه شود و از متن اصلی بیشتر نباشد اما در اشعاری که دکتر حداد عادل ترجمه کرده‌اند برخی متون کوتاه ر هم شده‌اند و معنا هم وسیع شده است.» فاضل نظری صحبت‌هایش را با نقل خاطره‌ای از همنشینی با حداد عادل به پایان رساند: «یک روز در منزل دکتر حداد عادل بودیم و ایشان شعری خواندند که خیلی به دلم نشست و مدام بر زبانم جاری می‌شد. این بیت که می‌گفت: ندارم قبله‌ای جز روی نیکو تو در عالم/ خدایی کن که من توحید می‌خواهم، را بارها زمزمه کردم و در آن حال و هوا من هم این بخت را پیدا کردم که به استقبال معنایی این شعر بروم و به عنوان یک شاعر جوان و کم تجربه پاسخی به آن بدهم؛
به رویم باز کن میخانه چشمی که بستی را
ز رندی مثل من پنهان نباید کرد مستی را
نمی‌آید به چشمم هیچ کس غیر از تو
این یعنی به لطف عشق تمرین می‌کنم یکتا پرستی را
شکوه آبشاران با غرور کوهساران گفت
فرو افتادن ما آبرو بخشید هستی را
در این بازار بی‌رونق من آن ساعت شدم محتاج
که با ثروت عوض کردم غنای تنگدستی را
به تن تبعید شد روح عدم پیمای من
ای عمر بگو بر شانه باید برد تا کی بار هستی را
فیلسوف، ادیب، شاعر و سیاستمدار
محمدرضا ترکی، عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی و استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران، یکی دیگر از سخنرانان مراسم تجلیل بود. ترکی با اشاره به وجوه شخصیتی غلامعلی حداد عادل گفت: «ایشان فیلسوف است اما صرفا فیلسوف نیست. ادیب است اما ادیب بودن ویژه منحصر به ایشان نیست، شاعری است که هنر ایشان در شاعری خلاصه نمی‌شود. طنزپرداز است اما قایل به طنزپردازی صرف نیست. دکتر حداد عادل در سال‌های قبل از انقلاب هم از مبارزان بود. فردی سیاستمدار و تشکیلاتی است و از پیشکسوتان تعلیم در آموزش و پرورش است و در حوزه تالیف کتب درسی استاد است. شخصیت ایشان با فرهنگ و زبان فارسی عجین شده و به نظرم بخش عظیمی از دشمنی‌هایی که با ایشان می‌شود به همین دلیل است. مخالفان و دشمنان حداد عادل نه او را که می‌خواهند فرهنگ و زبان فارسی را مورد هجوم قرار بدهند، چرا که ایشان نماد ادبیات فارسی در زمانه ماست.» ترکی، برگزاری مراسم‌هایی از این دست برای سایر اهالی قلم را نیاز جامعه فرهنگی کشور دانست و ادامه داد: «دکتر حداد عادل یکی از پرچمداران عرصه فرهنگ و ادب فارسی است اما نباید به تقدیر و تجلیل ایشان بسنده کنیم و می‌بایست فرهنگ نو سنت نکوداشت را گسترش بدهیم؛ چنانکه همه بزرگان ادبیات ما دارای کنیه‌ها و القاب متعدد بودند.»
زبان فارسی زیست بوم فرهنگی ماست
سخنرانی دکتر غلامعلی حداد عادل حسن ختام هفتمین جشنواره قلم زرین بود. رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی که در جامعه فرهنگی کشور به عنوان شاعر، نویسنده، مترجم، محقق و معلم فلسفه شناخته می‌شود، صحبت‌هایش را با تشکر از همه کسانی که در این سال‌های طولانی از آنها آموخته است شروع کرد و گفت: «از همه معمان خودم در دوره دبستان، دبیرستان و دانشگاه و استادانی که هنوز نزد آنها شاگردی می‌کنم و به گردنم حق دارند تشکر می‌کنم. از استاد مطهری باید به طور ویژه یاد کنم که سال‌های طولانی از محضر ایشان بهره بردم. از خانواده‌ام باید تشکر کنم. از مادر عزیزم که اینجا حضور دارد؛ همو که دستم را گرفت و پا به پا راه برد تا شیوه راه رفتن را بیاموزم. هنوز هم به همان شیوه‌ای که مادرم به من آموخته در جامعه راه می‌روم. باید از پدرم یادی کنم که ذوق ادبی را در وجود من پرورش داد. از همسرم باید تشکر کنم که هر چه کتاب خواندم وقتش برای ایشان بوده است.» غلامعلی حداد عادل درباره ارتباط ناگسستنی‌اش با ادب فارسی هم گفت: «کار اصلی من فلسفه است و هیچ وقت در دانشگاه معلم رسمی زبان و ادبیات فارسی نبوده‌ام اما عشق من ادبیات فارسی است. معتقدم همانطور که برای حفظ زیست بوم طبیعی تلاش می‌کنیم باید مراقب زیست بوم فرهنگی‌مان هم باشیم. زیست بوم فرهنگی شامل دین و زبان فارسی است که زبان دوم عالم اسلام به شمار می‌رود.»
ایران، تو بمان
حداد عادل گریزی هم زد به دوران فعالیتش در فرهنگستان زبان و ادب فارسی و بنیاد سعدی و ادامه داد: «بنیاد سعدی فراتر از مرزهای ایران است و در فرهنگستان به بسط و گسترش زبان فارسی در داخل کشور فکر می‌کنم. کار سخت است اما تا جایی که می‌توانیم باید این چراغ را روشن نگه داریم. حدود 25 سال است که مدیر گروه واژه گزینی فرهنگستان هستم و هر هفته در شوراها صرف وقت می‌کنم. باورم این است که زبان فارسی از حیث ساختار و واژگان و دستور زبان از زبانم انگلیسی چیزی کم ندارد به شرطی که به این زبان دل ببندیم و امکاناتش را از قوه به فعل بدل کنیم.» رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، مدیریت صحیح را نیاز کشور دانست و افزود: «یک مدیر لایق می‌تواند راه را برای 100 دانشمند باز کند. همانقدر که به دانشمندان طراز اول در عرصه فرهنگ و علم و ادب نیاز داریم به مدیران فرهنگی هم محتاجیم. مدیرانی که می‌توانند دانشمندانی را به اوج موفقیت برسانند. غرضم این نیست که من مدیری خوبی بوده‌ام اما در این 40 سال، آگاهانه و با درک این واقعیت وقت و عمرم را صرف مدیریت علمی و فرهنگی کرده‌ام. می‌توانستم از همه کارها کناره بگیرم و به تحقیق و تالیف بپردازم اما این خدمت را برای کشورم واجب‌تر می‌دانم. مهم نیست که نام ما در تاریخ باقی بماند مهم این است که ایران بماند و باید زمینه را برای رشد و پرورش نسل آینده هموار کنیم.» دکتر حداد عادل صحبت‌هایش را با یکی از غزل‌هایش به پایان رساند و گفت: « چون آقای فاضل نظری هم از شعر سخن گفتند می‌خواهم غزلی که ایشان یک بیت آن را خواند کامل بخوانم؛
نقاب از چهره یکسو کن که من خورشید می‌خواهم
تبسم کن که من یاقوت و مروارید می‌خواهم
دلم را بیش از این مشکن سکوت خویش را بشکن
نگاهی خنده‌ای نازی که من امید می‌خواهم
من آن سروی که گرد باغ می‌گردید می‌جویم
من آن ماهی که می‌خندید و می‌رقصید می‌خواهم
غروب آفتاب و ماه اختر را نمی‌خواهم
طلوع بی‌غروب دولت جاوید می‌خواهم
بتاب ای آفتاب از آسمان عشق بر جانم
که من خود را رها از ظلمت تردید می‌خواهم
ندارم قبله‌ای جز روی نیکوی تو در عالم
خدایی کن خدایی کن که من توحید می‌خواهم
برگزیدگان جشنواره قلم زرین
داوران جشنواره قلم زرین با بررسی کتاب‌های منتشر شده در سال 1397 برگزیدگان بخش‌های مختلف را اعلام کرد. در بخش «شعر کودک و نوجوان» کتاب «آبنبات گنده» سروده طیبه شامانی از نشر سوره مهر شایسته تقدیر شناخته شد. در بخش داستان و شعر بزرگسال، کتاب «باران تمشک» نوشته مصطفی فعلگری از نشر سوره مهر و «پس از 20 سال» نوشته سلمان کریمی از نشر شهرستان ادب به طور مشترک شایسته تقدیر شناخته شدند. در بخش داستان کودک و نوجوان، کتاب «خواب پلنگ» نوشته هادی حکیمیان از نشر شهرستان ادب شایسته تقدیر شناخته شد. در بخش ناشران برتر، انتشارات « به نشر»، «میراث مکتوب»، « علمی و فرهنگی»، «سوره مهر» و «شهرستان ادب» مورد تقدیر قرار گرفتند. در بخش نقد و پژوهش ادبی، کتاب «سنجش منابع تاریخی شاهنامه» نوشته فرزین غفوری از نشر میراث مکتوب و «بومی سازی ریالیسم جادویی در ایران» نوشته محمد و محسن حنیف از نشر شهرستان ادب به طور مشترک برگزیده شناخته شدند. در بخش شعر بزرگسال هم مجموعه شعر «از پیله تا پروانگی» اثر محمدرضا روزبه و « آنجا که نامی نیست» نوشته یوسفعلی میرشکاک، هر دو از نشر شهرستان ادب به طور مشترک برگزیده شناخته شدند.