بسیاری از منتقدان ادبی، علمی تخیلی را جدی نمی‌پندارند. اما برخلاف تصور رایج، با نگاهی عمیق می‌توان پی برد که ژانر علمی تخیلی در درون خود سوالاتی را مطرح می‌کند. در رأس این سؤالات، این پرسش قرار دارد که انسان بودن به چه معناست؟ انسانیت در ادبیات علمی تخیلی نقشی بسیارپررنگ دارد که به هیچ وجه تحت شعاع علم قرار نمی‌گیرد. همچنین پرسش‌های مختلف دیگری را در بطن این گونه ادبی می‌توان یافت: از سؤالات بنیادین فلسفی گرفته تا بحث آگاهی انسان و سوالاتی از این قبیل که جایگاه ما در گیتی کجاست؟ آیا ما اهمیتی داریم؟ و آیا ما در گیتی تنها هستیم؟
در ادامه سه جنبه اصلی ضرورت ترویج گونه علمی تخیلی را برخواهم شمرد:
آینده
«آینده» دغدغه مشترک همه مردم است. بسیاری باور دارند ژانر علمی تخیلی رسالتی پیامبرگونه دارد و آینه‌ای از توسعه و پیشرفت در آینده جوامع است. در واقع آینده تنها چیزی است که افراد در جاهای مختلف به صورت یکپارچه در مورد آن فکر می‌کنند، گفتگو می‌کنند، رؤیاپردازی می‌کنند، و نسبت به آن نگرانند. و نگرانی در مورد «آینده» پیشرفت‌های بشریت کاملاً بجاست.
در لیستی که در سال 2015 میلادی توسط بنیاد جهانی چالش‌ها منتشر شد، در بین دوازده تهدید اصلی برای بقای بشریت در صد سال آینده، هوش مصنوعی در صدر لیست قرار دارد. همچنین تغییرات آب و هوایی در جایگاه چهارم وخطر جنگ هسته‌ای در جایگاه ششم هستند. علمی تخیلی شاید تنها ژانری است که نشان می‌دهد جامعه چطور می‌تواند متفاوت عمل کند تا آینده بی خطرتر باشد. با علمی تخیلی می‌توانیم تصور کنیم آینده‌ای که بسمتش حرکت می‌کنیم چگونه خواهد بود و از چه طرقی می‌توان مسیر رو به آینده را پیمود (و یا برعکس، از رفتن به آن مسیر جلوگیری کرد). نویسنده رمان‌های علمی تخیلی، دکتر آیزاک آسیموف در سال 1978 در مورد اهمیت علمی تخیلی چنین گفت:
«جهان در حال تغییر است؛ تغییری دائمی و اجتناب ناپذیر. بنابراین منطقی است برای تصمیم گیری در مورد شرایط امروز جهان، به آینده توجه کافی داشته باشیم... نویسندگان علمی تخیلی این رویدادهای اجتناب ناپذیر را می‌بینند. و باید بگویم گرچه این مشکلات و بلایا اجتناب ناپذیرند، اما راه حل‌ها اجتناب ناپذیر نیستند!» داستان‌های علمی تخیلی می‌تواند از دیدگاه یک منتقد ادبی بی اهمیت، از دیدگاه یک دانشمند غیرعملی به نظر برسند اما این داستان‌ها، در ذات خود برای رستگاری و نجات انسان ضروری‌اند
پیوند علم و ادبیات
تئودور استورجن از نویسندگان مشهور ادبیات علمی تخیلی است (مسابقات داستان کوتاهی به افتخار او برگزار می‌شود). او در مورد علمی تخیلی می‌گوید «عنوان علمی تخیلی را باید به داستانی نسبت داد که اگر عناصر علمی‌اش را حذف کنیم، داستان ناقص شود.» بدون اغراق در هیچ جای ادبیات داستانی، علوم چنین جایگاه محکمی ندارد. آیا می‌توان با یک تیر دونشان زد؟ علمی تخیلی برای جذب جویندگان علم به ادبیات مناسب است و می‌تواند اتصال دهنده ادبیات و علم باشد؛ گونه ادبی که هم برای هنرمندان جذاب است و هم علاقه مندان به علوم از خواندنش لذت خواهند برد. بخصوص افراد در سنین پایین، به سادگی تحت تأثیر چیزهایی قراردارند که مطالعه و تماشا می‌کنند. برعکسِ آثار پرخشونت و متشنج که تاثیری منفی بر فکر و ذهن کودکان می‌گذارد، آثار علمی تخیلی کودکان را به علم علاقه مند می‌سازد و افراد بیشتری را تشویق می‌کند تا به علم روی آورند. ادوین هابل دانشمندی مبدع تئوری بیگ بنگ، و اولین کسی که ثابت کرد کهکشان‌هایی به غیر از کهکشان راه شیری وجود دارند، پس از مطالعه رمان‌های ژول ورن تصمیم گرفت دانشمند شود. کارل سیگن اخترشناس برجسته تحت تأثیر نوشته‌های رابرت آنسون هاینلاین قرار داشت و میچیو کاکو، فیزیکدان مشهور آمریکایی ژاپنی تبار و بنیانگذار نظریه ریسمان فیزیک در کودکی از علاقه مندان برنامه‌های تلوزیونی علمی تخیلی بود.
راهبرد علم
ژانر علمی تخیلی نه تنها جریان را نشان می‌دهد، و نه تنها عواقب آن را برمی شمرد، بلکه می‌تواند جریان ساز باشد. باید از علمی تخیلی انتظار داشت که الهام بخش برای پیشرفت‌های علمی گردد. بی شک علمی تخیلی افزایش خلاقیت را در پی دارد و مسیرهای جدیدی را در مقابل دانشمندان قرار می‌دهد. اثرگذاری این گونه ادبی در پیشرفت علوم غیرقابل کتمان است و سهم انکارناپذیر آن در پیشرفت علوم بشری مبرهن و روشن است. مسائلی مانند روباتیک، پرواز به ماه، زیردریایی، تلفن‌های موبایل، سفینه‌های فضایی، لیزر، هوش مصنوعی و... مسائلی است که ردی پایشان را پیشتر در آثار ادبی نویسندگان علمی تخیلی می‌توان یافت. در داستان‌های علمی تخیلی، گاها شاهد فناوری‌ها یا علومی هستیم که هنوز در دسترس نیستند یا اختراع نشده‌اند، اما نمی‌توان با اطمینان گفت که 10 سال بعد، یک سال بعد و یا حتی یک ماه بعد ابداع نشوند. ایرج فاضل بخششی، از نویسندگان علمی تخیلی ایران در این مورد می‌گوید «تا تخیل وجود نداشته باشد، ابداع و اختراع در مملکت پیشرفت نمی‌کند»
به جهات مختلفی، جامعه امروزی تغییر کرده و فناوری به سرعت در حال پیشرفت است. بسیاری چیزهایی که زمانی نه چندان دور، علمی تخیلی محسوب می‌شدند، حالا به حقیقت پیوسته‌اند و نگرانی از عواقب و عوارض جانبی آنها وجود دارد،این بدان معناست که علمی تخیلی امروز از همیشه مهمتر است.