کارگردانی که از روایت‌ها گریزان است

به گزارش روابط عمومی باغ کتاب تهران، «خاکستر‌های زمان» محصول سال 1994 کشور هنگ کنگ است. این فیلم مانند سایر آثار کارگردان خود، خط روایی مشخصی ندارد و در حقیقت همین داستان گریزی «وونگ کار وای» است که بهانه‌ای برای بررسی و نقد این اثر را در یازدهمین نشست «فیلم و گپ» شد. این برنامه به میزبانی سعید قطبی‌زاده، هر چهارشنبه در سالن شماره 8 باغ کتاب تهران برگزار می‌شود.

نگاهی به کارگردانان هنگ کنگی
سعید قطبی‌زاده در ابتدای برنامه با اشاره به ویژگی فیلم‌های سینمای هنگ کنگ و کارگردانان مشهور آن گفت: «فیلم¬سازان هنگ کنگی در سبک بصری و تصاویر با فیلم‌سازان¬های چینی تفاوت دارند. هنگ کنگ در عین داشتن میراث فرهنگی و هنری مشترک با چین، تفاوت‌هایی نیز دارد دارد که در آثار سینما‌گران هنگ کنگی به وضوح قابل مشاهده است.»
او با تحلیل «جان وو» به عنوان یکی از کارگردانان مطرح سینمای هنگ کنگ گفت: «از کارگردانان مطرح سینمای هنگ کنگ در سال‌های پایانی دهه 80 می‌توان به «جان وو» و «وونگ کار وای» اشاره کرد. «جان وو» که با نخستین آثار خود مانند «قاتل» همه را شگفت زده کرد، در سینمای هالیوود حرفی برای گفتن نداشت. اودر هالیوود به سمت تولید آثاری تجاری مانند «تغییر چهره» و «مأموریت غیر ممکن2» رفت که بهره کمی از هنر دارند.»
قطبی‌زاده با تمجید از آثار «وونگ کار وای» به عنوان دیگر کارگردان مشهور اهل هنگ کنگ گفت: «در این میان کار وای به دلیل سبک پیچیده و پر احساس خود شناخته شده است. او در شکستن خط سیر داستانی تبحری ویژه¬ دارد و این ویژگی را به امضای خود تبدیل کرده است. روایت و تدوین فیلم¬های او نیاز به تمرکز جدی دارد و فاقد داستانی سر راست است. این ویژگی در آثار اولیه او در دهۀ 90 مانند «حال و هوای عشق»، «2046» و «استاد اعظم» دیده می¬شود و بعد‌ها نیز تکامل می¬یابد.»

فیلمی بدون روایت
آثار «وونگ کار وای» چیزی بیش از تصاویر زیبا، نماهای کوتاه از چهره¬ها، لباس¬های رنگارنگ و آرایش¬های گوناگون است که خصلتی شاعرانه به آثار او می¬دهد. اما چیزی که آثار او را متفاوت می¬کند پاسخ به نگاه پر ابهام مخاطبان به فیلم است. قطبی‌زاده درباره فیلم «خاکستر‌های زمان» می‌گوید: «به لحاظ روایی هر چه در فیلم‌نامه «خاکسترهای زمان» جست‌و‌جو می‌کنیم، دست خالی بازمی¬گردیم. در حقیقت شالوده فیلم روایی نیست و مخاطب را سردرگم می‌کند. فیلم دقیقه به دقیقه مبهم‌تر و تناقض¬های روایی آن بیشتر و بیشتر می-شوند. اما در کنار همه این‌ها با جلو‌تر رفتن فیلم، موسیقی و تصاویر خیال¬انگیز فیلم جلوه بیشتری می‌یابد.»
این منتقد سینما درباره غیر روایی بودن آثار «کار وای» گفت: «او نسبت به فیلم¬های داستانی بی¬تفاوت است. او در هر ژانری، تاریخی، عاشقانۀ یا شهری، رویکردی سبک¬گرا، مدرن و داستان¬گریز دارد. گویی نمی‌توان داستان فیلم‌های او را بازگو کرد. فیلم¬های «کار وای» تلفیقی از نمایش احساسات اصلی بشر در وضعیت¬های متفاوت هستند. احساساتی مانند خشونت، عشق، انتظار، حسادت، جدایی، انتظار، انتقام و مهم¬تر از همه احساس گناه.»

بازی با مفهوم زمان
قطبی‌زاده با توضیح سبک داستان گریزی آثار «کار وای» گفت: «این کارگردان با دست بردن در شیوه روایت، فیلم¬هایی مدرن و یا حتی پست¬مدرن می¬سازد. داستان¬گریزی او به نوعی اعاده حیثیت سینما در برابر ادبیات است. فیلم‌های او روایتی خودبسنده و سینمایی دارد که به ادبیات وابسته نیست. آثار او روایتی به ظاهر بی-نظم از تصاویر را می¬سازد. این تصاویر در عین اینکه نظم روایی ندارند اما به شدت منظم جلوه می‌کنند و حامل نگرشی تازه نسبت به سینما هستند.»
این مدرس سینما ادامه داد: «سینما در عین استفاده از ادبیات و موسیقی، برای بیان از میراث هنری خود بهره می¬برد. استقلال سینما از سایر هنرها در آثار «کار وای» دیده می¬شود. «کار وای» از طریق تدوین و ابزار سینمایی با مفهوم زمان بازی می¬کند و تصاویری شورانگیز، زیبا،خاطره¬ساز و منقلب کننده خلق می‌کند. وقتی موسیقی هم به این ترکیب¬بندی اضافه می¬شود زیبایی¬شناسی اپیزود‌ها چند برابر می‌شود.»
قطبی‌زاده درباره نگاه این کارگردان به عشق گفت: «با بررسی مفهوم عشق و نسبت آن با زمان با زمان، بیشتر و بیشتر به ناکامی، اندوه و رنج رابطه پی می¬بریم. سینمای او با لهجه¬ای شرقی، متافیزیکی و پر رمز و راز از عشق سخن می¬گوید. برای «کار وای» آدمی مجموعه¬ای از حسرت¬ها، ناکامی¬ها و تراکمی از گذشته است، به‌طوری‌که شخصیت‌های آثار او وقتی دهان می¬گشایند مانند آتشفشانی بی¬انتها از رنج و حسرت هستند. در نهایت می‌توان گفت دیدن آثار «کار وای» لذتی دیگرگون از سینما را نصیب ما می¬کند.»