به گزارش روابط عمومی باغ کتاب تهران، این وبینار با حضور محسن جلالی فراهانی مدیرعامل باغ کتاب تهران، سید مجید حسینی مدیرعامل سابق باغ کتاب، امین عارف‌نیا مدیرعامل مؤسسه کمک به توسعه فرهنگ و هنر و غلامرضا امیرخانی معاون کتابخانه ملی کشور برگزار شد. موضوع این وبینار مدیریت مالی، محتوایی و برنامه‌های باغ کتاب بود.
خصوصی‌سازی، چالش پروژه‌های فرهنگی
سید مجید حسینی با بیان اینکه باغ کتاب یکی از انباشت‌های مهم فرهنگی کشور و یک پروژه منحصر به‌فرد است گفت: «پروژه‌ای فرهنگی مانند باغ کتاب در این اندازه و با این کیفیت در کشور منحصر به‌فرد است و باید از منظرهای مختلف فکری، جامعه شناختی، اقتصادی و شهرسازی و البته تأمین مالی به آن توجه کرد و اثربخشی آن را بررسی کرد.»
حسینی با بررسی ساخت و بهره‌برداری پروژه باغ کتاب از منظر اقتصاد سیاسی گفت: «باغ کتاب از منظر تأمین مالی و اقتصاد سیاسی پروژه قابل توجهی است. طراحی اولیه باغ کتاب بیشتر از ظرفیت‌های اقتصاد فرهنگی شهر تهران بود. البته مزیت‌ها و معایب خودش را داشت. اگر شهرداری تهران پروژه باغ کتاب را بلند پروازانه تعریف نمی‌کرد، شاید می‌توانست از طریق بودجه‌های فرهنگی نقدی خود آن را جلو ببرد و آینده پروژه نیز متفاوت می‌شد.»
مدیرعامل سابق باغ کتاب تهران با اشاره به این نکته که خصوصی‌سازی در تأمین مالی و بهره‌برداری از پروژه اثرگذار بوده است گفت: «با ورود بخش خصوصی به فرایند ساخت و بهره‌برداری از باغ کتاب، درباره قیمتگذاری خدمات نیز ناگزیر از تعامل با بخش خصوصی بودیم. به این معنی که دست پیمانکار در تعیین قیمت باز می‌شود و این سیاستهای عمومی پروژه را تحت تأثیر قرار می‌دهد.»
وی ادامه داد: «با افزایش قیمتگذاری فرهنگی، اداره باغ کتاب آسان‌تر می‌شود اما هرچه سطح قیمتگذاری در بخش فرهنگی بالاتر برود جمعیت بیشتری از خدمات فرهنگی محروم می‌شود. از نظر من مجموعه‌ای که با بودجه عمومی ساخته شده است از بسیاری از اقشار نباید پول بگیرد چون از محل گران‌سازی زندگی آن‌ها تأمین شده است.»
باغ کتاب با مال‌ها فرق دارد
مجید حسینی ادامه داد: «در سایر مال‌ها هم خدمات فرهنگی سینمایی ارائه می‌شود. اما آن‌ها به عنوان یک مرکز تجاری رسالتی در تربیت دانش‌آموزان تهرانی ندارند و لزوماً از پول شهروندان تهران ساخته نشده‌اند. اما باغ کتاب به عنوان فضایی که از منابع عمومی ساخته شده است رسالت عمومی دارد که خصوصی‌سازی آن را نقض می‌کند. طبیعتاً وقتی در لحظه ساخت با خصوصی‌سازی پیش برویم، در لحظه بهره‌برداری هم باید خصوصی عمل کنیم.»
حسینی با بیان این که برنامه اقتصاد سیاسی باغ کتاب نیازمند تغییر است گفت: «اگر باغ کتاب بخواهد تمام هزینه‌های خود را تأمین کند، ارائه خدمات فرهنگی ارزان ناممکن می‌شود. بحران اصلی مگاپروژه‌های فرهنگی در ایران، خصوصی‌سازی پروژه‌ها است. این مسئله خدمات را برای طبقات بالا تولید می‌کند تا بودجه را تأمین کند. باغ کتاب باید یک نهاد عمومی باشد و دانش‌آموزان تهرانی بتوانند خدمات فرهنگی را به قیمتی که توان پرداخت آن را دارند دریافت کنند و دانش‌آموزان مناطق کمتر برخوردار تهران نیز از آن استفاده کنند.»
حمایت از باغ کتاب
غلامرضا امیرخانی از دیگر مهمانان این نشست بود که با اشاره به مسئله پارکینگ باغ کتاب گفت:« مشکلاتی در باغ کتاب وجود دارد که از اختیار مدیران باغ کتاب خارج است و به سیاستهای کلان شهر تهران مربوط می‌شود. از جمله مسئله پارکینگ که بخشی از آن گودبرداری شده است. پارکینگ باغ کتاب باید طوری برنامه‌ریزی می‌شد که همزمان با آماده شدن پروژه باغ کتاب به بهره‌برداری می‌رسید. در این زمینه نبود مدیریتی آینده نگر و جامع در حوزه خدمات شهری در این فضا دیده می‌شود.»
وی ادامه داد: «باغ کتاب تشکیلاتی مهم و آبرومند است. مراکز این چنینی همه جای دنیا از شهرداری‌ها و دولت بودجه می‌گیرند. دولت و شهرداری باید تا جایی که امکان دارد از این تشکیلات حمایت کنند. چرا که باغ کتاب فضایی عمومی است که همه گروه‌های سنی می‌توانند از آن استفاده کنند. اگر این روند ادامه پیدا کند ممکن است قسمت‌های مربوط به کتاب آن کمتر شود.»
باغ کتاب الگویی برای تجربه‌های آینده
امین عارف نیا مدیرعامل موسسه کمک به توسعه فرهنگ و هنر نیز در ادامه وبینار بازخوانی تجربه احداث باغ کتاب، از این مجموعه به عنوان یکی از دستاورد‌های فرهنگی انقلاب اسلامی یاد کرد و گفت: «در سال‌های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی شاهد توسعه فضاهای فرهنگی در سطح کشور بودیم، هرچند که نقد‌هایی به این توسعه وارد است اما این توسعه با قبل از آن و همچنین با کشور‌های دیگر قابل مقایسه نیست.»
وی با اشاره به احداث مراکز مختلف مانند پردیس‌های سینمایی و انواع فضاهای فرهنگی گفت: «معرفی باغ کتاب در عرصه بین‌الملل باید پررنگ‌تر باشد و فضاهایی از این دست را به عنوان دستاورد‌های انقلاب اسلامی برجسته کنیم تا دیگران از آن الگوبرداری کرده و از این تجربه موفق بهره ببرند.»
تغییری در سهم کتاب انجام نداده‌ایم
محسن جلالی فراهانی مدیرعامل و عضو هیئت مدیره مؤسسه باغ کتاب با ارائه توضیحی درباره احداث واحد‌های غذایی در این مجموعه گفت: «باغ کتاب در روز‌های شنبه تا دوشنبه حدود 7 هزار نفر، در روز‌های سه‌شنبه و چهارشنبه 10 هزار نفر و پنجشنبه و جمعه حداقل 20 هزار نفر مراجعه‌کننده دارد. در نتیجه در این مجموعه به تعدادی واحد غذایی نیاز داریم و همین تعداد کافه و رستورانی که در باغ کتاب موجود است در زمان‌های پر تردد کفاف جمعیت باغ کتاب را نمی‌دهد.»
وی ادامه داد: «با گذشت زمان فضاهای دیگر باغ کتاب که خالی یا بی‌کارکرد بوده، کارکرد جدیدی برای آن تعریف شده است. شاید این تصور ایجاد شود که ما از سهم کتاب کم کرده‌ایم. اما کتاب‌فروشی‌های ما با همان شرایط اولیه‌ای که احداث شده‌اند برقرار هستند. پس از افتتاح باغ کتاب در تیر 96 در باغ کتاب هشت بهره برداری فعال بود اما حالا 35 بهره‌برداری در باغ کتاب فعال است.»
جلالی فراهانی با اشاره به مسائل اقتصادی باغ کتاب تهران گفت: « حداقل 30 تا 35 درصد برای اداره مسائل ابتدایی باغ کتاب کمبود بودجه وجود دارد. باغ کتاب پروژه‌ای است که مخاطبان مختلفی دارد. در نتیجه برای حفظ کیفیت خدمات نیازمند حمایت است و در همه دنیا این گونه مراکز حمایت می‌شوند.»
وی با اشاره به اداره مراکز علم در کشور‌های شرق آسیا گفت: «راه‌اندازی مراکز علمی لزوماً بحثی اقتصادی نیست. ما در باغ کتاب باید از جای دیگری درآمد داشته باشیم تا بخش‌های علمی ما به فعالیت‌های خود ادامه دهند. درآمد حاصل از بلیت فروشی حتی حقوق کارمندان آن بخش را تأمین نمی‌کند. پروژه‌هایی مانند باغ کتاب را نمی‌توان رها کرد و انتظار داشت که درآمد خودش را دربیاورد.»
کمک به رشد مخاطب فرهنگی
عضو هیئت مدیره مؤسسه باغ کتاب ادامه داد: «دغدغه ما این است که باغ کتاب چه تأثیری در زندگی مردم می‌گذارد. صفحات باغ کتاب در شبکه‌های مختلف اجتماعی محصولات جذابی تولید می‌کنند. اکنون مجموع دنبال‌کنندگان صفحات شبکه‌های اجتماعی باغ کتاب با فاصله از سایر شبکه‌های اجتماعی مربوط به شهرداری بالاتر است. مراجعه‌کنندگان باغ کتاب در کل از باغ کتاب حس مثبت می‌گیرند و ما تلاش داریم که این فضا را حفظ کنیم.»
وی در پایان با اشاره به برنامه‌های فرهنگی باغ کتاب نظیر چهارشنبه‌های تهران، فیلم و گپ و رونمایی کتاب گفت: «اگر فضا خیلی عمومی شود، ممکن است از حضور فرهیختگان تهی شود و این آسیبی کوتاه مدت و بلند مدت برای باغ کتاب است. عمومی شدن باغ کتاب ممکن است چالش برانگیز باشد و صرفاً تبدیل به فضایی برای عکس گرفتن و خرید کتاب شود. دغدغه باغ کتاب باید این باشد که چطور به رشد مخاطب فرهنگی کمک کند. مخاطب باید ببیند که گوشه گوشه باغ کتاب برنامه‌های متعددی برگزار می‌شود و البته همه این‌ها مستلزم صرف هزینه است که امیدوارم با فروکش کردن کرونا و تعامل با مدیران شهری محقق شود.»