اگر به باغ کتاب بیائید پینوکیو را به همراه گربه نره و روباه مکار خواهید دید و می‌توانید با این شخصیت دوست داشتنی عکسی به یادگار بیاندازید.
اما او از کجا آمده است؟
ایتالیا، خانه اصلی
کارلو کولودی، نویسنده ایتالیایی، کتاب «ماجراهای پینوکیو» را در سال 1883 نوشت. ماجرا با چوب‌تراشی به نام «ژپتو» شروع می‌شود که در دهکده‌ای نزدیک فلورانس زندگی می‌کند. ژپتو یک عروسک چوبی به نام پینوکیو می‌سازد که از همان اول جان می‌گیرد و راه می‌افتد. آرزوی همیشگی این عروسک این است که یک پسربچه واقعی شود؛ اما شاید ویژگی که باعث معروفیت جهانی او شده، دروغ‌های زیادش باشد که با هر بار دروغ، بینی‌اش دراز می‌شود!
پینوکیو از همان ابتدا به شخصیتی دوست‌داشتنی در ادبیات کودکان در سراسر دنیا تبدیل شد و داستانش به رسانه‌های دیگر از جمله تلویزیون راه یافت.
این پسرک چوبی انواع و اقسام کارهای ناپسند را انجام می‌دهد و کولودی دوست داشته از داستان او یک تراژدی بسازد که در نهایت، پینوکیو در آن به دست گربه و روباه، دشمنانش، از یک درخت بلوط دار زده می‌شود. کولودی این داستان را در 15 فصل و با پایان‌بندی ناراحت کننده‌اش در سال‌های 1981 و 1982 در یک روزنامه رمی منتشر می‌کند که با استقبال زیاد خوانندگان روبرو می‌شود؛ اما به درخواست ناشر، او در سال 1983 فصل‌های 16 تا 36 را به 15 فصل قبلی اضافه می‌کند که طی آن، پینوکیو به دست «پری با موهای فیروزه‌ای» یا در دوبله ایرانی، «فرشته مهربان» نجات داده می‌شود و سرانجام به یک پسر واقعی تبدیل می‌شود.
محبوبیت
پینوکیو بر اساس آمار یونسکو، به بیش از 260 زبان دنیا ترجمه شده که بدون در نظر گرفتن کتاب‌های دینی، در دنیا یک رکورد بی‌نظیر است.
هم‌چنین داستان او از سال 1911 در یک فیلم صامت ایتالیایی به دنیای سینما راه یافت و نمونه‌های متعددی از آن ساخته شد، اما شاید دوتای آن‌ها از بقیه معروف‌تر باشند.
نخست انیمیشنی است که والت دیزنی ساخت. کمپانی دیزنی در سال 1940 کارتون پینوکیو را بیرون داد، اما خود والت دیزنی در آن تغییراتی ایجاد کرد. چون پینوکیو رفتارهای نفرت‌آوری داشت، آقای دیزنی احساس کرد شخصیت چندان دوست داشتنی نیست و بنابراین کمی به او ویژگی معصومیت را اضافه کرد تا بچه‌ها به آن علاقه پیدا کنند. امروزه از این انیمیشن به عنوان یکی از بهترین آثار دیزنی و یکی از بهترین کارتون‌های تاریخ یاد می‌شود.
نمونه دوم مجموعه‌ای 52 قسمتی است که سال 1976 در ژاپن تولید شد و در ایران هم به نمایش درآمد. در دوبله این کارتون، مرتضی احمدی (سرپرست گویندگان و روباه مکار)، نادره سالارپور (پینوکیو)، فریده شیرازی در قسمت اول و در ادامه، ناهید امیریان شمس آبادی (جینا)، زهرا آقارضا (فرشته مهربان)، نصرت الله حمیدی (پدر ژپتو) و کنعان کیانی (گربه نره) نقش داشتند.
البته در این سریال تغییراتی نسبت به داستان اصلی اتفاق افتاد:
- روباه مکار و گربه نره نقش بیشتری پیدا کردند و به شخصیت‌های بد اما سرگرم کننده مجموعه تبدیل شدند. در بیشتر قسمت‌ها، این دو بودند که با سوءاستفاده از سادگی و مهربانی پینوکیو، او را به سوی اشتباهات سوق می‌دادند.
- نقش وجدان پینوکیو به یک اردک (جینا) و یک دارکوب سپرده شد، در حالی که در داستان اصلی یک حشره که بیش از 100 سال در خانه ژپتو زندگی کرده، این وظیفه را داشت.
- نقش فرشته مهربان هم بیشتر شد و بارها در لحظات سخت به کمک قهرمان داستان می‌رود. فرشته مهربان به شکل‌های مختلف از جمله یک کبوتر بزرگ در می‌آید.
عوامل ساخت
شیگئو کوشی و هیروشی سایتو کارگردانان این اثر بودند. ماجراهای پینوکیو اولین کار کوشی به عنوان کارگردان بود و بعد از آن سریال‌های محبوبی از جمله رامکال، باخانمان (داستان پرین) و آن‌شرلی را ساخت.
سایتو موقع ساخت پینوکیو تجربه کارگردانی چند اثر دیگر از جمله «ویکی وایکینگ» (1974) و «نیک و نیکو» (1975) را داشت و بعدتر در ساخت رامکال و پرین با کوشی همکاری کرد. او در 1980 یک مجموعه تلویزیونی هم از روی داستان تام سایر ساخت.
پینوکیو (به معنای دانه کاج) یکی از محبوب‌ترین شخصیت‌های کارتونی در ایران و دنیا است. او پسری چوبی است که با هر بار دروغ گفتن یا مضطرب شدن، دماغش دراز می‌شود و باید آن را کوتاه کنند.