مجموعه «سرزمین فکربازیا» باغ کتاب تهران، جایی است که تلاش کرده است با رویکردی علمی مجموعهای از بازیها و سرگرمیهایی که به شناسایی استعداد، مهارت و زمینه علاقه و استعداد کودکان کمک بکند.
ترکیبی از سرگرمی و علم
ایده سرزمین فکربازیا در سال 1396 و درون مجموعه باغ کتاب تهران رنگ واقعیت به خود گرفت. ایده مسئولان مجموعه فکربازیا ساخت مجموعهای بود که بتواند در قالب بازی و سرگرمی، به شناخت و تقویت هوش و خلاقیت خود بپردازند. مجموعهای که هدف اصلیاش تقویت قدرت تفکر و توانمندسازی هوش کودکان باشد و بتواند با تکیه بر نظریههای علمی و استفاده از علم روانشناسی مجموعهای سرگرمی، علمی و تفریحی برای کودکان و نوجوانان 3 تا 14 سال فراهم کند. بازیهای گروهی یا انفرادی باعث رشد مهارتهای جسمی و اجتماعی کودکان و نوجوانان میشود که عزتنفس کودکان را افزایش میدهند. در فرایند بازی کودک میتواند راهحل بسیاری از مشکلات را بیاموزد تا در دنیای واقعی از آن استفاده کند. برای همین است که مسئولان سرزمین فکربازیا تأکید خاصی بر روی این نکته دارند که «فکربازیا شهربازی نیست. در فکربازیا مسئله آموزش از طریق بازی، پررنگتر و باارزشتر از هر چیز دیگری است.»
در این راستا مجموعه سرزمین فکربازیا با تکیه بر نظریه هوش هشتگانه گاردنر طراحی شد. هاروارد گاردنر روانشناس آمریکایی است که در دانشگاه هاروارد به تدریس میپردازد. گاردنر معروفترین نظریه خود یعنی نظریه هوش چندگانه را در سال ۱۹۸۳ ارائه کرد. به عقیده او همه انسانها دارای انواع مختلفی از هوش هستند. او در کتاب خود، هشت نوع مختلف هوش را معرفی کرده که شامل هوش تصویری- فضایی، کلامی – زبانی، منطقی- ریاضی، جسمی- حرکتی (اندامی- جنبشی)، موسیقیایی (ریتمیک)، میان فردی، درون فردی و طبیعتگرا میشود. به عقیده گاردنر هرکدام از این هوشهای مختلف میتواند نشاندهنده وجود توانایی متفاوتی درون هر فرد و هدایتکننده افراد به سمت مشاغل مختلف باشد. سرزمین فکربازیا باغ کتاب تهران هم با داشتن یک تیم ایدهپرداز تلاش کرد نظریه گاردنر را به کار گرفته و مجموعهای طراحی کند که در کنار سرگرم کردن بچهها تجربهای را در مسیر کودک و نوجوان قرار میدهد تا با انجام آن به بروز و تقویت استعداد بالقوه آنان میانجامد.
در سرزمین فکربازیا چه خبر است؟
ایدهپردازان سرزمین فکربازیا تلاش کردهاند تا مجموعه خود را بر اساس هوشهای چندگانه گاردنر طراحی کنند. در نتیجه از دل این ایده مجموعهای بیرون آمد که نهتنها بچهها میتوانند در این مجموعه بازیهایی انجام دهند که بر اساس هوشهای چندگانه گاردنر طراحی شده است، بلکه خدمات مشاورهای و شناخت کودکان نیز بر اساس همین نظریه انجام میشود.
کودک من در چه زمینهای باهوشتر است؟
«ما تأکید ویژهای بر روی ابعاد آموزشی مجموعه فکربازیا داریم» این را زهرا افکاری روانشناس مجموعه سرزمین فکربازیا و عضو اتاق فکر این مجموعه میگوید. فکربازیا شهربازی یا صرفاً یک فضای تفریحی نیست. این مجموعه تلاش ویژهای بر انجام خدمات مشاورهای و استعدادیابی دارد. با ورود به مجموعه فکربازیا اولین اتاقی که میبینید «من و ببین» نام دارد. این اتاق جایی است که مشاوران مجموعه فکربازیا حضور دارند. تیم مشاوره فکربازیا از چند روانشناس و مشاور باسابقه تشکیل شده است که کارشان تجزیه و تحلیل ابتدایی و نهایی فعالیت کودکان است. کودکان و نوجوانان با مراجعه به این اتاق با روانشناس سرزمین فکربازیا گفتوگو میکنند و روانشناس مجموعه در حین گفتوگو با کودک و خانواده او، شناخت بیشتری از او کسب میکند و کاربرگها و فرمهای شناختی مخصوصی را درباره کودک تکمیل خواهد کرد. پس از تکمیل فرمهای شناختی، روانشناس کودک و خوانواده او را به سمت بازیهای که تصور میکند کودک در آن استعداد و مهارت بیشتری دارد هدایت میکند تا فرایند شناخت از کودک در حین بازی کاملتر شود. نکته بسیار مهم در این فرایند این است که روانشناسان و کارشناسان مجموعه سرزمین فکربازیا در هیچکدام از مراحل شناخت و بازی از کلمه سنجش، ارزیابی و حتی خدمات مشاورهای که باعث ایجاد واکنشهای تدافعی در افراد میشود، استفاده نمیکنند.
فکربازیا و تمام قسمتهایش
در تمام بازیها و بخشها، کارشناسان نهتنها در فرایند بازی کودکان را هدایت، راهنمایی و کمک میکنند؛ بلکه فرمهای شناخت کودک را در فرایند بازی پر کرده و در نهایت به روان شناس مجموعه تحویل میدهند. بر همین اساس این مجموعه از 5 بخش کلی تشکیل شده است: «طبیعتبازیا»، «رازبازیا»، «تلاشبازیا»، «ساختبازیا»، «صدابازیا». اما هرکدام از این قسمتها سرگرمی و ماجرای منحصربهفرد خود را دارد که در مجموع شامل 26 اتاق یا بازی میشود. هرکدام از این قسمتها با تکیه بر «هوش»های مختلفی طراحی و ساخته شده و در نتیجه هرکدام از آنها بر بازیها، توانایی، استعداد و مشاغل مختلف متفاوتی متمرکز است. در هرکدام از این بخشهای متفاوت تلاش شده است تا با طراحی بازیهای متنوع، قسمتی از استعداد و تواناییهای هر کودک را شناسایی و سنجش کند.
طبیعتبازیا
یکی از جذابترین قسمتهای مجموعه فکربازیا است این مجموعه که با هدف افزایش حس کاوش، کنجکاوی و مسئولیت پذیری در بچهها طراحی شده است به کودکان و نوجوانان کمک میکند تا نسبت به محیط پیرامون خود آگاه شده، خوب ببیند، بشنود و برای محیط زیست ارزش قائل شده و نسبت به آن احساس مسئولیت کند. طبیعتبازیا دارای 5 بازی مختلف است که تلاش میکند تا هوش طبیعتگرای کودکان و نوجوانان را تقویت کند. مزرعه چهارفصل، مزرعه من، جورچین حیوانات، شن بازی و گذر بدن از بازیهای قسمت طبیعتبازیا هستند.
در بازی «مزرعه چهارفصل» کودکان با تغییرات درختان و میوههای هرفصل آشنا میشوند و با ابزار آموزشی و به صورت عملی میوهها هر فصل را میشناسند. این بازی به تقویت هوش طبیعتگرای، هوش حرکتی، جنبشی و هوش میان فردی و درون فردی کودک کمک میکند. در بازی «مزرعه من» کودکان میتوانند با بذر و شیوههای کاشت سبزیجات و صیفیجات مختلف به صورت عملی آشنا شوند و باغبانی و مزرعه داری را با ایدههای خود تجربه کنند. ابتدای ورود بچهها کلاه مزرعه داری و ابزارهای مخصوص کشاورزی و باغبانی را دریافت کرده و با کاشت گیاهان در زیبا سازی مزرعه مشارکت میکنند.
بازی «جورچین حیوانات» از دیگر بازیها قسمت طبیعتبازیا است. بچهها در این قسمتهای میتوانند بر روی یک میز کار با قسمتهای مختلف یک مزرعه آشنا شوند و با ابزارهایی که در اختیار دارند این مزرعه را کامل کنند. در این نوع بازی هوش طبیعتگرا و هوش میان فردی و جنبشی حرکتی کودک درگیر خواهد شد. همچنین در قسمت طبیتبازیا، بازی جذاب «شن بازی» قرار دارد که میتواند فعالیتی طبیعی، لذت بخش و شگفت انگیز باشد و به رشد حواس مختلف مانند لامسه، بینایی و شنوایی کمک کند.
رازبازیا
سرزمین فکربازیا در قسمت «رازبازیا» فضایی برای ماجراجویی فراهم کرده است تا در کنار آموزش حس خلاقیت را در کودکان و نوجوانان را تقویت کند. «رازبازیا» بازیهایی معماگونه و مبهم با محوریت توانمند کردن کودکان و نوجوانان در زمینه هوش منطق و ریاضی، هوش درون فردی و هوش میان فردی بعنوان هوشهای هشت گانه گاردنر طراحی کرده است. «رازبازیا» دو بازی دارد: «اتاق فرار» و «گذر بدن». اتاق فراریک بازی گروهی است که در آن افرادی که ممکن است یکدیگر را بشناسند و یا کاملاً غریبه باشند شرکت میکنند. اتاق فرارها داستانهای متفاوتی دارند. در این بازی شرکتکنندگان به عنوان شخصیتهای داستان وارد شده و به دنبال حل معماها بوده تا به پاسخ نهایی برسند. دیگر بخش «رازبازیا»، بازی «گذر بدن» است. در این بازی به کمک فناوری واقعیت مجازی (VR) کودکان و نوجوانان میتوانند از نزدیک با عملکرد قلب و دریچههای آن آشنا شده و به کمک عینکهای واقعیت مجازی حتی به درون قلب سفر کنند. هدف از قرار دادن بخش «گذر بدن» در قسمت «رازبازیا» حالت معماگونه و کشف قسمتهای مختلف بدن و به خصوص قلب توسط شرکتکنندگان است.
تلاشبازیا
احتمالاً همه مردم دنیا نمیتوانند لیونل مسی یا مایکل فلپس شوند. بر اساس نظریه گاردنر بعضی افراد توانایی جنبشی و بدنی متفاوتی نسبت به دیگر افراد دارند و میتوانند در فعالیتها و مشاغل حرکتی و جنبشی موفق شوند. قسمت تلاشبازیا در مجموعه فکربازیا تلاش کرده است تا هوش بدنی، جنبشی و میان فردی را در کودکان شناسایی و تقویت کند. تلاشبازیا از 4 قسمت فوتبال حبابی، صخره نوردی، لیزر ماز و مسابقه ماشین تشکیل شده است که هر بخش به صورت متفاوتی تلاش میکند تا توانایی جنبشی و بدنی کودکان و نوجوانان را به چالش بکشد.
در بازی «فوتبال حبابی» بچهها تلاش میکنند تا در قالب یک بازی گروهی و پر جنب و جوش و پوشیدن کاورهایی پر از هوا، یک بازی گروهی پر جنبوجوش انجام دهند و توپی را درون دروازه حریف کنند. «صخرهنوردی» دیگر بازی قسمت تلاشبازیا است. این بازی به صورت کاملاً ایمن و مشابه ورزش سنگنوردی داخل سالن طراحی شده است و به تخیلیه هیجان کودک کمک میکند. یکی دیگر از قسمتهای هیجانانگیز تلاشبازیا، بازی «لیزر ماز» است. لیزر ماز در حقیقت یک بازی مسیریابی است و از آن دسته بازیهایی است که فقط مخصوص کودکان نیست و بزرگترها هم میتوانند آن را تجربه کنند. این بازی هم مانند سایر بازیهای قسمت تلاشبازیا، فعالیتی پر تحرک است که لازم به تمرکز زیادی دارد. به همین دلیل بزرگترها هم استقبال خوبی از آن میکنند.
آخرین قسمت تلاشبازیا «ماشین مسابقه» است. در این بازی، بچهها بر روی یک دوچرخه، مقابل یک صفحه قرار میگیرند. در این صفحهها چند ماشین وجود دارد که کودکان و نوجوانان میتوانند با نیروی رکاب زدن خود، ماشینها را بر روی صفحه به حرکت دربیاورند. برنده شدن افراد به سرعت رکاب زدن آنها بستگی دارد. هرچقدر که مسابقهدهندگان نسبت به رقیب خود سریعتر رکاب بزنند، برنده بازی میشوند. این بازی هم از آن دسته بازیهایی است که به انرژی حرکتی بالایی نیاز دارد و البته کودکان و بزرگسالان میتوانند از آن استفاده کنند.
ساختبازیا
شاید به گوشتان خورده باشد که افرادی که درک فضایی خوبی دارند یا اینکه هوش ریاضی و محاسباتی بالایی دارند، میتوانند معمار، مهندس یا حتی هنرمند خوبی شوند. در نظریه گاردنر به این دو، هوش ریاضی – منطقی و هوش تجسمی – فضایی میگویند. هوش ریاضی - منطقی با استدلال علمی منطق و تجزیهوتحلیل سروکار دارد و هوش بصری - فضایی بر تجسم چیزها بدون دیدن با چشم ظاهری، خیالپردازی کردن، طراحی کردن نقشههای ذهنی. «ساختبازیا» با طراحی 4 بازی «مهندس ساختمان»، «مهندس مکانیک»، «مهندس برق»، «آشپزی خلاق» اساساً بر همین مسئله متمرکز شده است.
«مهندس ساختمان» یکی از آن بازیهایی است که بچهها میتوانند در فرایند شبیهسازیشده ساختن یک ساختمان قرار بگیرند و با پوششی شبیه به یک مهندس ساختمان و در اختیار داشتن ابزار کار در ساختمان مانند فرقون، بالابر، آجر، کلاه ایمنی و ... وارد محیط شبه کارگاهی شده و در فرایند ساخت یک ساختمان قرار میگیرند. در بازی «مهندس برق» بچهها میتوانند با نشستن بر روی یک دوچرخه و رکاب زدن برق موردنیاز برای روشن شدن یک چراغ را تولید کنند و بهصورت کاملاً ساده و قابلفهم با فرایند تولید انرژی الکتریسیته آشنا شوند. در حقیقت بچهها برق ساختمانی که در خودشان در قسمت قبل ساختهاند را تولید خواهند کرد.
بازی دیگر قسمت ساختبازیا «مهندس مکانیک» است که میتواند برای بزرگترها هم چالشبرانگیز باشد. در اتاق مربوط به مهندس مکانیک بچهها باید تلاش کنند تا بیش از 10 چرخدنده را طوری به یکدیگر متصل کنند که اگر یکی از آنها را به حرکت دربیاوردیم، باقی چرخدندهها نیز به حرکت دربیایند. با هماهنگ شدن چرخدندهها با یکدیگر که درنهایت میتواند سبب چرخش روشن شدن یک مسیر نوری شود کودکان با مشارکت در این فرایند متوجه میشوند که برای به حرکت درآوردن یک شی، باید تمام اجزای آن در هماهنگ با یکدیگر باشند. این بازی به رشد درک فضایی بچهها کمک و هوش منطقی آنها را تقویت میکند. در آخرین بازی ساختبازیا، بچهها نوع جالب دیگری از ساختوساز را تجربه میکنند. در بازی «آشپزی خلاق» بچهها میتوانند با ابزار و لوازم موجود در آشپزخانه آشنا شوند، پیشبند و کلاه استفاده میکنند و به کمک راهنمایان خوراکیها یا کیکهای ساده را بپزند و در با خانواده و دوستانشان میل کنند. در این بازی خلاقیت، مسئولیتپذیری، صبر و حوصله کودک سنجیده میشود. این بخش یکی از پرطرفدارترین قسمتها فکربازیا است که برخلاف تصورات رایج دخترها و پسرها به یک اندازه به آن رغبت و اشتیاق نشان میدهند.
صدابازیا
اگر فکر میکنید به نتها، ریتمها و صداها حساس هستید و میتوانید آنها را از یکدیگر تشخیص بدهید یا اینکه نوازنده خوبی هستید و با شنیدن قطعههای موسیقی میتوانید آنها را بنوازید، هوش موسیقایی بالایی دارید. آدمهایی که هوش موسیقایی بالایی دارند لزوماً نوازنده یا خواننده نیستند؛ همینکه فردی تغییر لحن و صدای مخاطب خود را تشخیص بدهد هم از هوش موسیقایی خوبی برخوردار است. البته بازیهای قسمت صدابازیا فقط بر هوش موسیقایی متمرکز نیست. صدابازیا تلاش کرده است تا هوش موسیقایی را با هوش زبانی ترکیب کند. تقویت هوش زبانی در کودکان اهمیت بسیار زیادی دارد. ما کودکان بسیار زیادی را دیدهایم که بهسختی با دیگران ارتباط برقرار کرده و درباره نیازهای خود حتی با خانواده خود بهسختی ارتباط میگیرند. تقویت هوش زبانی میتواند مسائل مربوط به خجالتی بودن افراد را برطرف کند و به تقویت توانایی سخنوری، خوب نوشتن و خوب خواندن کمک میکند. صدابازیا 6 بازی «گزارشگری»، «استودیو رادیویی»، «استودیو تلویزیونی»، «نمایش»، «نور و صدا» و «پیانو» دارد و هرکدام از این بازیها بر ابعاد مختلفی از هوش موسیقایی و هوش زبانی تأکید میکند.
بسیاری از بچهها در رفتارهای روزمره خود دچار کمرویی هستند و بهسختی با دیگران ارتباط برقرار میکنند. در بازی «گزارشگری» بچهها در مقابل یک دوربین واقعی قرار میگیرند و تلاش میکنند تا یک گزارش از پیش آمادهشده را مقابل دوربین بیان کنند یا حتی مانند یک خبرنگار مقابل دوربین از یکی از بخشهای فکربازیا گزارش تصویری تهیه کنند. با این بازی بچههای میتوانند بداهه گویی را تمرین کرده و بتوانند با هر دامنهی لغاتی که دارند وارد جریان مکالمه شوند و البته در این فرایند دامنه لغات خود را گستردهتر کنند. در این فرایند اضطراب آنها کاهش پیدا کرده و من وجودیشان تقویت میشود. در بازی «استودیو تلویزیونی» و «استودیو رادیویی» هم بچهها کاری شبیه به بازی «گزارشگری» انجام میدهند. در بازی «استودیو تلویزیونی» بچهها مقابل یک دوربین مینشینند و نقش یک مجری را بازی میکنند. کارشناسان در این بخش کمک میکنند تا بچهها یک متن از پیش آمادهشده را مقابل یک دوربین حرفهای ضبط کنند. این فیلمها درنهایت برای بچهها و خانواده آنها به نمایش درمیآید و حتی میتوانند یک نسخه از فیلم را بهعنوان یادگاری به خانه ببرند. در بازی «استودیو رادیویی» هم بچهها در استودیو رادیویی سرزمین فکربازیا با کمک کارشناسان یک متن آماده را پشت میکروفون میخوانند . بچهها و خانواده آنها میتوانند انتخاب کنند که صدا آنها در استودیو و برای خودشان پخش شود یا تمام محوطه سرزمین فکربازیا صدای اجرای آنها را بشنوند که بچهها در اغلب اوقات ترجیح میدهند که دیگران هم صدا اجرای آنها را بشنوند.
در قسمت صدابازیا، تئاتر کودکانه هم شکل جدیدی به خود گرفته است. در بازی «نمایش» لذت بازی با عروسک و فرورفتن در نقشهای اجتماعی مختلف، این فرصت را به کودکان و نوجوانان میدهد که در فضایی شاد و هنری، از زندگی روزمره خارج شوند و با سادهترین شکل ممکن همسفر شخصیتهای نمایشی شده با آنان بخندند، تجربه کنند، بیاموزند و رشد فکری کنند. نمایش عروسکی هنری جامع است که ترکیبی از هنرهای گوناگون را در خود جمع کرده است. به همین خاطر تأثیر مضاعفی در تربیت هنری کودکان و نوجوانان دارد. در این بخش کودکان با هدایت کارشناسان میتوانند بهصورت گروهی نمایشها مختلفی مانند نمایش عروسکی یا خیمهشببازی اجرا کنند. در این برنامه سناریوها از قبل مشخص است و کارشناس از کودکان میخواهد که یک داستان مشخص و از پیش تعیینشده را بر روی صحنه و برای خانوادههای خود اجرا کنند. در این فرایند کودکان اجازه دارند درعینحال که به قصه اصلی وفادار میمانند، در بیان دیالوگها هم از خود خلاقیت بروز دهند. اجرای نمایش یکی از ابزارهای اصلی در کاهش اضطراب و دلهره و یکی از دلایل اصلی تخلیه هیجان در کودکان و نوجوانان است. در کنار این مسائل نمایش بهعنوان یک بازی گروهی و کاملاً تعاملی، امکان خوبی برای برقراری ارتباط با دیگران را فراهم و روحیه کار گروهی را تقویت میکند.
تقریباً تمام بچهها به موسیقی واکنش مثبتی نشان میدهند و احتمالاً در بازیها و تخیلاتشان خود را بارها و بارها در نقش خواننده موردعلاقه خود تصور کردهاند. بازی «صدا و نور» یکی از محبوبترین بازیهای این قسمت است و بچهها در فرایند این بازی فرصت پیدا میکنند که با خواننده محبوب خود همخوانی کنند و از این طریق هیجان خود را تخلیه و توانایی خود را در به خاطر سپردن اشعار امتحان میکنند. آخرین بازی بخش صدابازیا «پیانو» است. این بازی بهخوبی میتواند هوش موسیقایی و حرکتی کودکان را تقویت کند. در این بخش پیانویی هوشمند با صفحهای بزرگ بر روی زمین طراحیشده و کودک با زدن ضربههای پا، انواع نتها و آواهای موسیقی را بهصورت ریتمیک و آهنگین تولید میکند. بازی «پیانو» در کنترل و هماهنگ کردن حرکات بدنی – جنبشی برای ایجاد صدای آهنگین بسیار مؤثر است.
یک گزارش کامل
پسازاینکه کودک وارد هر یک از اتاقها (بر اساس تشخیص روانشناس یا بر اساس خواست خود) شد، روانشناس مجموعه فکربازیا میتواند به کمک دوربینهایی که در هر اتاق وجود دارد تمام فرایند بازی، واکنش، ارتباط و فعالیت کودک را مشاهده و یادداشت کرده تا در ارزیابی نهایی خود از آن استفاده کند.
پسازاینکه کودک بازی خود را به اتمام رساند، روانشناس مجموعه فکربازیا از مجموع صحبتها و بررسی اولیه خود، گزارش و مشاهدات کارشناس هر بازی و مشاهدات خود در حین بازی بچهها گزارشی از عملکرد، استعداد و تواناییهای هر کودک ارائه میکند که ممکن است برای هر پدر و مادری مفید و جالب باشد. اینکه بدانند کودک آنها در چه زمینهای استعداد بیشتری از خود نشان داده یا کدامیک از ابعاد هوش او قویتر از بخشهای دیگر عمل میکند یا حتی کدام اینکه کدام فعالیت کودک نیاز به توجه و تقویت بیشتری دارد، چیزی است که در گزارش نهایی روانشناس مجموعه فکربازیا میتوان به آن رسید.
عضو شوید و از امتیازات «فکربازیا» استفاده کنید
با داشتن «گذرنامه فکربازیا» میتوانید پس از هر بازی، یک امتیاز مشخص کسب کرده و با رسیدن به امتیاز 150 «فکروَند آبی» سرزمین فکربازیا شوید. با این امتیاز شما عضو مجموعه فکربازیا محسوب میشوید و میتوانید در بازیهای بعدی خود از تخفیف 20 درصدی بازیهای فکربازیا استفاده کنید. با افزایش امتیاز شما به «فکروَند نقرهای» تغییر وضعیت میدهید. با فکروند نقرهای شدن افراد میتوانند با یک همراه از تخفیف 25 درصدی برای استفاده از تمام بازیها و خدمات مشاوره و استعدادیابی بهرهمند شوند. برای «فکروَند طلایی» شدن که بالاترین مرحله گذرنامه فکربازیا است، لازم است 200 امتیاز کسب کنید. با کسب این امتیاز علاوه بر اینکه یک فکروند فعال سرزمین فکربازیا محسوب میشوید، میتوانید از تخفیف 50 درصدی بازیها و تخفیف 20 درصدی خدمات مشاوره و استعدادیابی مجموعه فکربازیا به مدت یکسال استفاده کنید.